Treinend van Warschau naar Ulaanbatar

Al het goede komt langzaam. Mijn reistempo heb ik daar op aangepast en ook de frequentie van het bijhouden van mijn blog, want stiekem ben ik nu al even een tijdje in noord China en leeft mijn blog nog ergens in Europa. Daarom met deze woorden op het scherm de kans om mij een stukje in te "halen".

In Warschau verliet ik jullie als een stoere wereldreiziger die wel even zou laten zien nauwelijks onder de indruk te zijn van andere talen, nieuwe culturen en snelveranderende omstandigheden. Helaas moest ik dit van zelfvertrouwen overladen beeld al drie uur nadat ik Warschau verliet bijstellen. Relax tuffend in de trein naar Moskou kwam een conductrice, die in tegenstelling tot mijzelf wel had opgelet, er achter dat ik in de verkeerde wagon zat, terwijl de witrussische douanebeambten de trein al hadden ge-enterd. Op zich is het niet erg om in een verkeerde wagon te zitten, maar wel als de wagon bijna afgekoppeld wordt om als eindbestemming Minsk te hebben...hmmm dat is toch niet helemaal de bedoeling helemaal met al die ambtenaren om je heen.
Voor hen was het trouwens ook niet makkelijk denk ik, om die onoogelijke pakken te dragen die ook nog op alle mogelijke punten zijn verzwaard met glimmende medailles waarschijnlijk voor het ontdekken van anti-russische propaganda of een blikje Coca Cola, of zoiets. Ik vond het dan ook niet vreemd dat er voor vriendelijkheid geen plaats meer was bij deze van nature uiteraard heel gezellige mensen.

Nadat ik mijn zelfvertrouwen weer een beetje had teruggewonnen was het al tijd om de treinwielen te wisselen. Iedereen die bij de geschiedenislessen een beetje heeft opgelet weet natuurlijk direct waar ik het over heb, dus daarom een korte toelichting. De Russen namelijk waren in het verleden zo bang om aangevallen te worden (wat gezien de pogingen van Shingis Khan, Napoleon en Hitler niet eens een gekke gedacht is) dat ze dachten een nieuwe toekomstige invasie gaat in ieder geval niet per trein gebeuren. Dit historische uitstapje werd ondertussen in de trein in eens opgefleurd door een paar hoogblonde dames die vroegen of wij een biertje wilden. Ik was natuurlijk enigzins in de war, want na de eerste witrussische ontmoeting had ik dit niet verwacht. Maar wat bleek is dat er een aantal verkoopsters, wat mij achteraf de beste benaming lijkt, de trein hadden gevonden en door de gangen liepen met hun waar. Maar in het afslaan van bier was ik al geen ster, dus had ik met mijn nieuwe Russische vrienden in een keer genoeg voor de hele nacht. Samen met wat thuisgekookteten dat we in kranten en plastic kregen van de baboeschka in ruil voor wat centen was het nog lang onrustig in de trein die zijn weg door wit-rusland zocht.

De aankomst in Moskou veroorzaakt bij mij een glimlach op mijn gezicht die ik niet direct kan verklaren. Het is koud maar het vroege zonnetje laat zijn aanwezigheid zien op mijn neus. De nieuwigheid van deze stad en het land trekken mij aan en mijn nieuwsschierigheid komt in deze glimlach tot uitdrukking. Geen kader waarop ik kan leunen, Geen bekendheid van taal of omgeving. Iets van de weg die ik niet kan voorzien.

Mijn gastgezin spreekt net zoveel engels als ik russisch, dus staan we alle drie als snel in de gebarentaalmodus. Binnen 30 uur nadat ik in de verkeerde wagon stap, stap ik ook in een verkeerde metro. Ik geef de schuld aan de taal, maar ja het kan ook de diepte van de stations zijn...Om de geschienisles te vervolgenn: de metrostations zijn bewust heel diep onder het asfalt geplaatst zodat ze ook als atoomkelders kunnen dienen. Tja, doe je voordeel met deze informatie als je overweegt een kelder onder je huis te graven zou ik zeggen. De dagen in Moskou verbaas ik mij over het enorme aantal dure auto's, de enorm korte rokjes (ondanks de vrieskou!) en de snelheid waarin de russen sneeuw kunnen ruimen. De moment dat ze met vrachtwagens als karts over het rode plein driften (letterlijk!), was voor mij het signaal om het noodlot niet te tarten en elders mijn geluk te zoeken. Moskou is een bijzondere stad, met wederom veel geschienis waar ik gek op ben maar heeft mij niet echt kunnen grijpen. De invloed van de voormalige CCCP is overal zichtbaar. Alleen al door de vele restaurants uit de tegenwoordige buurlanden. Mijn Russische treingenoten zijn nog zo aardig om mij, na hun werk, een avond op sleeptouw te nemen door de stad en dat zijn wel de momenten waarop je meer komt te weten over dit merkwaardige land. Mijn band met het gastgezin die ik probeer op te bouwen gaat moeizaam, maar de laatste uren voordat ik naar de transmongolietrein ga gebeurt er toch wat en laat ik een briefje achter voor hen die die dit leest/lezen.

Andere momenten die ik zo weer op mijn netvlies en mij gevoel kan terughalen uit deze stad is het bezoek aan het postkantoor. Een van die plaatsen waar de erfenis van vele communistische jaren ten volle ervaren kan worden. Het naar huis sturen van een boekje blijkt in ene een gebeurtenis te worden waar ik toch wel een halve dag voor uit kan gaan trekken. Lange rijen, stapels formulieren, mensen die voorkruipen, het russisch dat toch wel echt nodig is om de oude dame achter de balie te overtuigen dat dit boekje toch echt niet in moskou gaat blijven en dan het moment dat ik mij er bij neer leg dat dit gewoon een tijdje gaat duren. Ik denk dat de student, die mij even later via allerlei balie's helpt om mijn dagtripje in het postkantoor te verkorten, gewacht had op dit moment. Het moet van mijn gezicht en lichaam af te lezen zijn geweest en werkte als het indrukken van en knop. Binnen tien minuten sta ik buiten en geef haar bij het naar buiten gaan mijn dankbaarste blik die dan ook zonder woorden kan en toch begrepen zal worden. Buiten sta ik nog wel even perplex en stil naar het langsrazende verkeer te staren. De schildjes die de Russen hanteren worden dus soms toch wel even terzijde geschoven om te laten zien wat zich daar achter begeeft.

De wachtkamer van de transmongolie-expres is, op de tandarts na, de meest spannende wachtkamer uit mijn leven denk ik. In de kale en grijze ruimte zie ik niets anders dan zweterige en stinkerige Russische bouwvakkers, zigeuners die op de grond hun maal doen met de hele familie en nog meer types die ik zelf niet als wagongenoten uitgezocht zou hebben als ik de kans had. Ik speur de ruimte af op meer touristisch aandoende medereizigers, maar alle moeite tevergeefs. Achteraf zijn dit de momenten die je bijblijven en ik besef dat dit ook de consequentie is van mijn keuze deze trein te pakken in een seizoen dat het westen alleen denkt aan wintersport en niet aan treinen door rusland....Momenten die je helemaal terugbrengen bij jezelf. Waar de treinreis voor mij een soort van vakantiereisje is, vormt de west-oostverbinding voor anderen een manier om je goedkoop te verplaatsen of een bron van inkomsten die noodzakelijk is om te overleven. Als het moment daar is loop ik het perron op en zie daar ineens allemaal Chinezen, die even later ineens Mongolen blijken te zijn. Niet iedereen met samengeknepen ogen komt uit China. Nu zijn de mensen niet eens een heel grote verbazing voor mij. Wat mij wel intens verbaast zijn de enorme hoeveelheden aan spullen die uitgestald zijn op het peron. Mijn backpack krijgt er accuut een minderwaardigheidscomplex van, en terecht. Het volgende moment dat alle aandacht van mijn verbasingsorgaan, dat ik ondertussen begin te ontwikkelen, vergt is het openen van de treindeuren. Wanneer het inladen van spullen in een trein een Olympisch onderdeel zou zijn, dan begaf ik mij voor zeker onder de medaillewinnaars. Zakken, dozen en balen worden letterlijk de trein ingegeooid. Ik besef dat ik zelf snel ook maar een plekje moet gaan veroveren voordat mijn slaapplaats is ingebouwd in deze bende. Uiteraard ben ik de laatste van de vier in "ons" stulpje en onmoet mijn drie medereizigers. Mongolen. De rest van het rijtuig is al helemaal volgeladen met kleren, paspoppen, plastic zakken en nog meer Mongolen. De ontgroening die ik doormaak valt reuze mee. Wel heb ik binnen vijf minuten een plastic vrouw op mijn schoot (paspop), waar ik mee mag slapen. Van een mooier welkom had ik niet kunnen dromen en al snel komt de trein in beweging voor een vijf dagen lange trip naar het oosten. De mongolen kruipen al snel in bed, want ja wat moet je anders als je al dronken de trein inkomt, en ik volg het voorbeeld van in bed kruipen. De dagen die volgen zijn een opeenvolging van ervaringen en nieuwe verbazingen. De stops die de trein maakt om de 3 of 4 uur vormen een onderbreking van het ritme van de trein, waaraan ook ik ondertussen een soort verslaving voor heb ontwikkeld. De Mongolen springen de trein al uit als de trein nog rijdt om maar te proberen zoveel mogelijk van hun handelswaar aan de man en vrouw te brengen. Het hele perron verandert in een soort warenhuis waarin iedereen zit te trekken en te schreeuwen. Zelf is het steeds weer de uitdaging om ontbijt, lunch en diner bij elkaar te scharrelen. Had ik voor deze reis nog niet eerder ontbeten met en kippepoot of een gerookte vis, nu is die primeur er geweest.

Met de in totaal zes touristen die in de hele trein zijn te vinden delen we ervaringen, kaarten we (shithead), drinken we alle soorten wodka, waaronder de lokaal in de trein gebrouwen versies zoals sangriawodka, fishermansfriendwodka, maar tot het moment dat mijn Mongoolse vrienden volledig dronken zijn (gemiddeld net na de "lunch") en slapen ben ik in de coupe met hen. Met handen en voeten, papier en pen delen we onze levens. Verhalen over nucleaire submarines voor de kust van de VS, communisme, het bijna continue leven op de trein drinkend, rokend en handeld en het leven zonder je echte familie. Verhalen die zo ver van mijn bed staan en ik nu tussen hen beluister. De ervaring van het in een heel ander leven stappen. De collegamongolen die om de beurt komen kijken wie er nu weer in de coupe zit en graag even contact met mij maken. Ik vind het allemaal prachtig. Te weten dat 's ochtends als ik mijn ogen opendoe de eerste wodka al is ingeschonken geeft een nieuwe zekerheid waarop ik kan bouwen ;-) Het landschap zorgt ook voor een bepaalde vastigheid gedurende de dag. De leegheid wordt incidenteel afgewisseld door een verkleumd dorpje of een door kolen omgeven gebouw als industriele erfenis van wat er was. Dit alles bedekt met een laag sneeuw. Het leven op de trein is een ervaring op zich, waarvan ik niet alle facetten op schrift krijg. De vijf dagen gaan op een of andere manier ook nog eens snel voorbij. Iets wat ik zo teruglezend verbasingwekkend vind, Ook al omdat ik nauwelijks gelezen, geschreven of muziek geluisterd heb. De nachten zijn soms een attractie op zich. Ik herinner me nog de stop in de nacht voor Irkutsk in Siberie. Op mijn tevaatjes spring ik de trein uit, niet beseffend dat dit perron met louter sneew en kolenrotzooi is bedekt. Samen met twee Nederlanders die ondertussen besloten hadden om maar en nachtje over te slaan, "bezoeken we het dorpje" om spulletjes in te slaan. De verbasing van de Russen die dit aanschouwen is denk ik groter dan die ik tot op heden gehad heb. Wij hebben erg veel schik en gaan gewapend met nieuwe voorraden de trein en het kaartspel met de kok van de restaurantwagen weer verder.

De frustraties van het passeren van de Russissche grens, die er toch wel vijf hele uren voor uittrekken om te controleren dat....ja, wat controleren ze eigenlijk, vervaagt heel snel wanneer je ziet wat er met de mongolen op het moment dat Rusland voor hun moederland wordt ingewisseld. Het kan zijn dat ze opgelucht waren dat hun smokkelwaar onopgemerkt de grens is gepasseerd, maar volgens mij is het meer dan dat. Bij het ontwaken van de trein in de ochtend staan ze ineens voor het de treinramen te kijken alsof er ineens buiten de trein een film is gestart die je maar een keer in je leven kan zien. Zo bijzonder om dit te ervaren, juist omdat ik de taal niet spreek en daarom weer gebruik maken van andere zintuigen om te begrijpen wat er gebeurt. Uren later komt de trein piepend tot stilstand en loop ik de geur van de stad opsnuivend het perron van Ulaan Baatar op.